Η Μελλοντική Ελληνική Βιομηχανία θα βασίζεται στην Έννοια των Βιομηχανικών Oικοσυστημάτων (Σχήμα 1) και θα περιλαμβάνει όλους τους οικονομικούς/παραγωγικούς παίκτες που θα λειτουργούν σε μια Αλυσίδα Αξίας (Value Chain): από τις μικρότερες νεοσύστατες επιχειρήσεις (Startups) έως τις μεγαλύτερες εταιρείες με συνέργιες από τον ακαδημαϊκό χώρο έως τους παρόχους υπηρεσιών, έρευνας και τους προμηθευτές. Η έννοια των οικοσυστημάτων αποτυπώνει το πολύπλοκο σύνολο διασυνδέσεων και αλληλεξαρτήσεων μεταξύ τομέων και επιχειρήσεων που θα απλώνονται στην Χώρα μας και στην ενιαία αγορά της ΕΕ.

ΣΧΗΜΑ 1 Διαγραμματική Αναπαράσταση τών Προτεινομενων Βιομηχανικών Οικοσυστημάτων

 Οι απαιτούμενες αρχικές ενέργειες για την αναπτυξη ενός βιώσιμου Ελληνικού Βιομηχανικού Οικοσυστήματος σύμφωνα με τις ενδείξεις και τα πρότυπα της Ε.Ε. μπορούν να απαριθμηθούν ως εξής:

1. Ίδρυση και Καθιερώση μιας Διυπουργικής Ανεξάρτητης Θεσμικής Αρχής, η οποία θα έχει την κατάλληλη Οργάνωση και απαιτούμενη Εξουσία για να είναι σε θέση να ηγηθεί της Εθνικής Βιομηχανικής Στρατηγικής και να εισηγείται την μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη Βιομηχανική Πολιτική του Κράτους με τον σχετικό προγραμματισμό της, προϋπολογισμό και τρόπους επενδύσεων.
2. Δημιουργία και δημοσίευση ενός Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Βιομηχανικής Ανάπτυξης για την ενημερωση του ευρέος κοινού.
3. Δημιουργία και αποκέντρωση των Βιομηχανικών συμπλεγμάτων (Industrial cluster) σε επιλεγμενες στρατηγικά περιοχές της Επικράτειας
4. Ένταξη Δημόσιων (Οργανισμών, Ερευνητικών Κέντρων, Βιομηχανικών Οντοτήτων με Κρατική Συμμετοχή) και Ιδιωτικών επιχειρήσεων σε κοινούς βιομηχανικούς και προσανατολισμενους προς την αγορά στόχους στο πλαίσιο εθνικών, διεθνών, ιδιωτικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων χρηματοδότησης.
5. Σχέδιο και προσελκυση του κατάλληλου ανθρώπινου ταλέντου και κεφάλαιου από τοπικές και διεθνείς πηγές με ανταγωνιστικά κίνητρα.
6. Εδραίωση ισχυρής και εξειδικευμένης αγοράς εργασίας ως κύρια προϋπόθεση της βιομηχανικής αναπτυξιακης επιτυχίας.
7. Δημιουργία και προβολή ελκυστικών περιοχών για ζωή, εργασία και επενδύσεις, ώστε να επιτευχθεί και η πολυπόθητη αποκέντρωση, η οποία θα συμβαλλει θετικά στην γενική αναπτυξη περιοχών της Επικράτειας που στο παρελθόν θεωρούντο οικονομικά και κοινωνικά καθυστερημένες.
8. Έλξη επενδυτικών κεφαλαίων με κίνητρο το αφορολόγητο στο κεφάλαιο.
9. Flat Taxation με μεγιστο ετήσιο φόρο εισοδήματος στο 15%-20% (Φυσικά Πρόσωπα). Flat Taxation 10% για επενδυτές (οι Επενδυτές από το Εξωτερικό για τα πρώτα 10 χρόνια με επένδυση απο το ελάχιστο ποσό τών 250.000 €) και εταιρείες (εφ’ όσον προσλαμβάνουν όλο το προσωπικό με μόνιμη σύμβαση).
10. Εργατική και εταιρική νομοθεσία απλή και ευκρινής. Σύντομες δικαστικές διαδικασίες, διευθετήσεις με τελεσίδικες και εκτελεστές δικαστικές αποφάσεις επί εργατικών και εταιρικών διαφωνιών.
11. Κατανοητό και ελκυστικό εργατικό δίκαιο, ειδικά για τούς επενδυτές αλλά και τους εργαζόμενους.
12. Απλοποιημενη στο μέγιστο κρατική γραφειοκρατία, ώστε μια εταιρική ή επενδυτική οντότητα να δύναται να ιδρύει και να λειτουργεί μια εταιρεία σε 1-2 μερες όπως στο Η.Β., την Ιρλανδία ή την Πορτογαλία.
13. Απλοποιημένες τραπεζικές διαδικασίες και εγκρίσεις.
14. Νομιμότητα και επιβολή της νομιμότητας και των κανόνων του επιχειρηματικού “παιχνιδιού”.
15. Υποδομες για εύκολη μεταφορική κινητικότητα εργαζομένων, μέσων και προϊόντων εντός και μεταξύ των βιομηχανικών περιοχών και της αγοράς.
16. Δημόσια προβολή και διάχυση επιχειρηματικής κουλτούρας και ηγετικός συντονισμός μεταξύ των ιδρυμάτων που ωθούν την τοπική αναπτυξη.
17. Πιο ουσιαστικές συνεργασίες αναληψης και επιμερισμού των ρίσκων μεταξύ του Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα.
18. Ισχυρότερες συνεργασίες μεταξύ Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) και τοπικών κρατικών θεσμών και των πιο σημαντικών επιχειρηματικών ή/και βιομηχανικών κλάδων και ισχυρές πολιτικές συνεργασίες, συμπεριλαμβανομενης μιας πιο ισορροπημενης σχέσης Κεντρικής Διοίκησης και ΟΤΑ.
19. Υποστήριξη της καινοτομίας πριν από την εφεύρεση (μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης των ταλέντων, τα Πανεπιστήμια αναμενεται να στηρίξουν την τοπική οικονομική αναπτυξη. Η αναπτυξη και οι θέσεις εργασίας που δημιουργούν τα πανεπιστήμια μέσω της ερευνητικής τους ικανότητας εκτιμάται ιδιαίτερα).
20. Αναπτυξη ειδικευμένων υποδομών, όπως ταχύτατο διαδίκτυο, τεχνολογίες 5G κλπ. Επί πλέον τό Κράτος να διαθέσει σε οικονομικές τιμες εγκαταλελειμμένες υποδομές που κοστίζουν στον μεσο φορολογούμενο και δεν τού αποδίδουν τίποτα, όπως μη χρησιμοποίησιμα στρατόπεδα, άλλους άχρηστους κτηριακούς δημόσιους χώρους, μη αξιοποιημενες ολυμπιακές εγκαταστάσεις κλπ. προς βιομηχανική ή εμπορική γενικά αξιοποίηση και χρήση.
21. Παροχή συνεχών οδηγιών σε όλους τους Πρέσβεις και Εμπορικούς Ακόλουθους όλων των ελληνικών Πρεσβειών σε όλο τον κόσμο για την Βιομηχανική Στρατηγική του Κράτους, ώστε να τούς δοθούν τα απαραίτητα μεσα και εργαλεία για την προώθηση των ελληνικών εταιρειών και των βιομηχανικών προϊόντων τους στις αγορές του Εξωτερικού. Επί πλέον, οι Πρεσβείες οφείλουν να ενημερώσουν την Διυπουργική Ανεξάρτητη Θεσμική Αρχή Βιομηχανικής Στρατηγικής για τις ευκαιρίες συνεργασίας με την τοπική βιομηχανία και τις πωλήσεις στη χώρα, στην οποία επιχειρούν.

Τα αεροταξί, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη μεταφοράς και παράδοσης αγαθών, τα υπερηχητικά ταξίδια, τα νέα σύνορα της εξερεύνησης του διαστήματος και οι δυναμικές απειλές για την εθνική ασφάλεια είναι ορισμένα παραδείγματα που είναι ήδη πραγματικότητα. Τα επόμενα 30 χρόνια, η Αεροδιαστημική, Αμυντική Βιομηχανία και Ασφαλεια (ΑΑΑ) θα είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από τον τρόπο, με τον οποίο θα αντιμετωπίζονται καθεμία από αυτές τις νέες πραγματικότητες σε τέσσερις βασικούς τομείς αποστολής: 1) μετακίνηση ανθρώπων και αγαθών. 2) δημιουργία, αίσθηση και σύνδεση. 3) διασφάλιση και υπεράσπιση των εθνικών μας συμφερόντων· και 4) έρευνα και εξερεύνηση.

Για να κατανοήσουμε τις τεχνολογίες που είναι πιο πιθανό να υπάρχουν στο εγγύς μελλον (2030-40), το πόσο διαδεδομένες θα είναι και την δυναμική που θα επιδράσει στην αναπτυξη και την χρήση τους, πρέπει να απαντηθούν οι εξής τέσσερις (4) ερωτήσεις:

1. Ποιες είναι οι βασικές διασπαστικές τάσεις που θα επηρεάσουν την βιομηχανία AΑΑ;
2. Πώς αυτές οι τάσεις θα αλλάξουν την δυναμική του κλάδου, τις επενδύσεις, τα κέρδη και τις απαιτούμενες δυνατότητες;
3. Ποιες αποστολές, χρήση και πλατφόρμες θα προκύψουν;
4. Πώς μπορεί ο κλάδος να διαμορφώσει το μελλον του στην Ελλάδα αλλά και στην ΕΕ και πώς η Ελλάδα μπορεί να συμβάλλει στον τομέα σε Διεθνές επίπεδο;

Για να αξιοποιηθεί ο κλάδος ΑΑΑ στήν Ελλάδα με τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται στις επόμενες δύο (2) δεκαετίες και για να εξασφαλιστεί σε διεθνές επίπεδο ένας αξιόλογος ρόλος της, θα πρέπει να γίνουν τα εξής ελάχιστα:

1. Εκτίμηση τηςεπίδρασης των τεχνολογικών, κοινωνικών και καταναλωτικών τάσεων που πιθανότατα θα διαμορφώσουν το μελλον της Ελληνικής ΑΑΑ Βιομηχανίας.
2. Εξέταση του οράματος του βιομηχανικού συνόλου για καθεμία από τις αποστολές και τις περιπτώσεις χρήσης που εκπληρώνει ο κλάδος ΑΑΑ και η ανάληψη απόφασης ποιοι τομείς προσφέρουν τις πιο ελκυστικές ευκαιρίες ανάπτυξης για τους δικούς τους οργανισμούς.
3. Σχεδίαση επενδύσεων στις νέες τεχνολογίες, δυνατότητες και συνεργασίες που θα χρειαστούν για να διαμορφώσουν αυτή την μελλοντική αποστολή, δομή, και συνεργασιες της βιομηχανίας ΑΑΑ στήν Ελλάδα.

Το μέλλον της ΑΑΑ θα διαμορφωθεί από μια ποικιλία τεχνολογικών, οικονομικών, κοινωνικών και ρυθμιστικών τάσεων, εκτός από τη μεταβαλλόμενη δυναμική του κλάδου.

1. Τεχνολογία και Καινοτομία: Αναμενουμε αφ’ ενός ευρεία πρόοδο που θα επηρεάσει την βιομηχανία A&D, συμπεριλαμβανομενων βελτιώσεων στις τεχνολογίες αυτοματισμού και ψηφιοποίησης, νέων υλικών και εναλλακτικών πηγών ενέργειας και αποθήκευσης, την συνεχή εξάπλωση των πηγών δεδομένων και την ικανότητα μετάδοσης δεδομένων, και αφ’ ετέρου ολοένα και πιο γρήγορους κύκλους ανάπτυξης που καθοδηγούνται από την Βιομηχανία 4.0 (EU Industry0).
   Η καθολική συνδεσιμότητα (Universal connectivity) και η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) θα χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό για να επιτρέψουν εξατομικευμένες υπηρεσίες μεταφοράς και παράδοσης αγαθών. Oι νέες σχεδιάσεις προϊόντων πιθανότατα θα αναπτυχθούν γρήγορα και θα ενσωματώσουν προηγμένα υλικά που θα διευκολύνουν την ταχύτερη μεταφορά με χαμηλότερο κόστος. Οι εξελίξεις στην αυτονομία θα προσφέρουν επιπλέον εξοικονόμηση κόστους, βελτιώνοντας παράλληλα την απόδοση ασφάλειας του ανθρώπινου παράγοντα.
   Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ), η Επεξεργασία Υψηλής Χωρητικότητας (High-Capacity Processing) και το Διάχυτο Υπολογιστικό Νέφος (Pervasive Cloud Computing) θα καταστήσουν δυνατή τη Διαχείριση της Μη Επανδρωμενης Κυκλοφορίας (Unmanned Traffic Management-UTM) και θα απαλλάξουν τους επιβάτες από την λειτουργία και την πλοήγηση οχημάτων. Αυτά τα οχήματα ενδέχεται να τροφοδοτούνται από εναλλακτικές πηγές ενέργειας, σε ορισμενες περιπτώσεις χρήσεων σε ένα πιο περιβαλλοντικά βιώσιμο μέλλον.
   Η καλύτερη συνδεσιμότητα θα οδηγήσει σε μεγάλο αριθμό συνδεδεμένων συσκευών, που πιθανότατα θα οδηγήσει σε αυξημένο ρίσκο, κυρίως με τη μορφή κυβερνοαπειλών που μπορούν να εκμεταλλευτούν τις αδυναμίες της τεχνολογίας για να θέσουν σε κίνδυνο την ακεραιότητα των δικτύων, των συστημάτων και των δεδομένων. Πράγματι, η κυβερνοασφάλεια θα είναι ένα από τα κύρια μελήματα για την ΑΑΑ, ιδίως δεδομένων των εξελισσόμενων αναγκών των πελατών στον τομέα της άμυνας, καθώς η φύση και ο όγκος των απαιτήσεων εθνικής ασφάλειας γίνονται πιο περίπλοκες και πολυάριθμες.
   Αυτές οι τεχνολογικές τάσεις και οι εξελισσόμενες κοινωνικές και καταναλωτικές τάσεις συχνα αλληλοϋποστηρίζονται και ενισχύονται. Για παράδειγμα, η καθολική συνδεσιμότητα θα θέσει το έδαφος για την επέκταση του υπολογιστικού νέφους, της επεξεργασίας υψηλής χωρητικότητας και της καθολικής παρακολούθησης και παρατήρησης –όλα αυτά συμβάλλουν επίσης στην ταχεία, αξιόπιστη και ακριβή ενοποίηση μη δομημενων δεδομένων. Ένα τέτοιο δίκτυο θα υποστηρίξει μια τεράστια αύξηση του αριθμού των συνδεδεμένων συσκευών, που με τη σειρά του θα οδηγήσει σε επέκταση και ενίσχυση αυτού του δικτύου. Τα οφέλη και οι κίνδυνοι τέτοιων διασυνδεδεμενων εργαλείων και λύσεων θα έχουν συνέπειες τόσο σε πολιτικές όσο και σε στρατιωτικές εφαρμογές.
2. Οικονομικές και Κοινωνικές Τάσεις: Οι τεχνολογικές τάσεις συνεχίζονται σε ένα πλαίσιο δημογραφικών, οικονομικών και γεωπολιτικών γεγονότων. Οι γενικές γραμμες των δημογραφικών τάσεων αναμενεται να συνεχιστούν. Η αστικοποίηση θα συνεχιστεί επίσης σε όλο τον κόσμο, οι ανεπτυγμενες χώρες θα συνεχίσουν να γερνούν και η μεσαία τάξη θα συνεχίσει να αυξάνεται. Αυτές οι τάσεις θα οδηγήσουν σε αυξημενο ανταγωνισμό πόρων. Είναι επίσης πιθανό ότι θα επηρεάσουν τη συνέχιση της αύξησης του δημόσιου χρέους και τις δημόσιες αγορές με περισσότερο επίκεντρο τον καταναλωτή.
   Iστορικά, η βιομηχανία AΑΑ ήταν ο εξέχων και προτιμώμενος προορισμός για τα είδη ταλέντων που χρειαζόταν περισσότερο η βιομηχανία, όπως μηχανικούς αεροδιαστημικής, μηχανολόγους μηχανικούς και ηλεκτρολόγους μηχανικούς, μεταξύ άλλων. Η βιομηχανία θα μπορούσε να προσελκύσει και να εκπαιδεύσει τα ταλέντα που χρειαζόταν για να προσφέρει λύσεις και να ανταποκριθεί στις απαιτητικές απαιτήσεις των πελατών της.
   Ωστόσο, καθώς οι αναγκες των πελατών εξελίσσονται, οι λύσεις που θα χρειαστεί να προσφέρει ο κλάδος θα απαιτούν διαφορετικό είδος ταλέντου – δεξιοτήτων. Με την έλευση της ευρέως διαδεδομένης τεχνητής νοημοσύνης, για παράδειγμα, το σημερινό τεχνικό εργατικό δυναμικό πιθανότατα θα χρειαστεί να αναπτύξει τις δεξιότητες που απαιτούνται για την αναπτυξη αλγορίθμων για τη μηχανική μάθηση. Επιπλέον, ο κλάδος πιθανότατα θα χρειαστεί να ανταγωνιστεί άλλους κλάδους που μπορεί να είναι πιο δελεαστικοί στους τύπους ταλέντων που θέλει να προσελκύσει η AAA (για παράδειγμα, επιστήμονες δεδομένων και επιστήμονες υπολογιστών).
   Καθώς το μείγμα δεξιοτήτων που απαιτείται από τη βιομηχανία μετατοπίζεται, θα υπάρχει έντονος ανταγωνισμός για ταλέντα/δεξιότητες μεσα και έξω από τον κλάδο. Η AAA θα πρέπει να βελτιώσει την προσεγγισή της όσον αφορά στις προσλήψεις, τα κίνητρα, την εξέλιξη της σταδιοδρομίας και πολλά άλλα για να καταστήσει την βιομηχανία ελκυστική σε μια διαφορετική δεξαμενή ταλέντων, για την οποία ο κλάδος μπορεί να μην είναι η προεπιλεγμενη επιλογή. Αυτό θα εκδηλωθεί τόσο στην προσελκυση και διατήρηση ταλέντων όσο και στις προκλήσεις που παρουσιάζονται από τις απαιτήσεις εξουσιοδότησης ασφαλείας μοναδικές για την AAA.
   Οι δημογραφικές τάσεις και η αστικοποίηση θα ασκήσουν επίσης μεγαλύτερη πίεση στους δημόσιους πόρους. Ταυτόχρονα, οι καταναλωτές απαιτούν πιο ανταποκρινόμενες και εξατομικευμενες υπηρεσίες, τις οποίες οι κυβερνήσεις μπορεί να πιέζονται να τις εξυπηρετήσουν. Παρόλο που οι καταναλωτές εκτιμούν ολοένα και περισσότερο την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, οι κάτοικοι (ειδικά στις αστικές περιοχές) αντιμετωπίζουν περισσότερη κυκλοφοριακή συμφόρηση και ρύπανση από ποτέ, και όλα αυτά λόγω παρωχημένων υποδομών. Ομοίως, ενώ οι καταναλωτές και οι πολίτες απαιτούν πιο εξατομικευμενες υπηρεσίες, εκφράζουν συγχρόνως ανησυχίες για το απόρρητό τους και πώς αυτό μπορεί να έρχεται σε αντίθεση με την επιθυμία τους για εξατομικευμενες υπηρεσίες. Τέλος, η αλληλεπίδραση μεταξύ οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών αναμφίβολα θα επηρεαστεί από απρόβλεπτα γεγονότα – όπως η διακρατική μεταναστευση και οι συγκρούσεις– και η κλιματική αλλαγή.
3. Πολιτική και Κανονισμός για τήν ΑΑΑ: Όπως ισχύει σε πολλούς κλάδους, ο ρυθμός υιοθέτησης νέων τεχνολογιών έχει ξεπεράσει την ικανότητα των ρυθμιστικών αρχών να ενημερώνουν τα πρότυπα. Για παράδειγμα, η βιομηχανία ΑΑΑ έχει ήδη διαπιστώσει ότι η αβεβαιότητα σχετικά με τα πρότυπα ευθύνης και πνευματικής ιδιοκτησίας, την ιδιοκτησία και τα δικαιώματα καθιστούν δυσκολότερη την πραγματοποίηση τεχνολογικών επενδύσεων, συμπεριλαμβανομενης της έρευνας και της ανάπτυξης. Τα καθιερωμενα πρότυπα που περιορίζουν ορισμενες εξαγωγές ΑΑΑ ανεξάρτητα από τις διαφορές στην αγορά, όπως ποικίλοι χρηματοοικονομικοί και κανονιστικοί κανόνες –συμπεριλαμβανομενου του Καθεστώτος Ελέγχου Τεχνολογίας Πυραύλων (MTCR)–καθιστούν τις επενδυτικές αποφάσεις όλο και πιο περίπλοκες. Η έλλειψη συναίνεσης σχετικά με τις πολιτικές ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και τα αυστηρότερα πρότυπα εκπομπών προμηνύουν επίσης περαιτέρω αβεβαιότητα και υψηλότερο κόστος συμμόρφωσης για τη βιομηχανία ΑΑΑ. Γενικά, οι κυβερνητικοί ηγέτες και οι ηγέτες του κλάδου είναι ταυτόχρονα αισιόδοξοι και ανησυχούν για την προοπτική αύξησης της αυτονομίας, τόσο σε πολιτικές όσο και σε στρατιωτικές εφαρμογές. Από τη μία πλευρά, η αυτονομία μπορεί να συμπληρώσει και μερικές φορές να αντικαταστήσει την ανθρώπινη λήψη αποφάσεων και να χρησιμεύσει ως η ραχοκοκαλιά αποτελεσματικών, ευέλικτων και βολικών συστημάτων. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι σχετικά με την ασφάλεια των συνδεδεμένων περιουσιακών στοιχείων και την αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων. Ενώ η ανταπόκριση του κοινού σε αυτές τις νέες τεχνολογίες είναι ακόμη ασαφής, οι ρυθμιστικές αρχές σημειώνουν πρόοδο όσον αφορά στην πιστοποίηση νέων πλατφορμών και ξεκινούν συζητήσεις για την αυτονομία που σχετίζονται με τις υπάρχουσες πλατφόρμες.
4. Βιομηχανική Δυναμική: Νέοι και μη παραδοσιακοί παίκτες διευρύνουν τον ορισμό της βιομηχανίας ΑΑΑ, χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες και νέα επιχειρηματικά μοντέλα. Για παράδειγμα, οι νεοφυείς επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται ήδη σε λύσεις κινητικότητας. Ταυτόχρονα, οι παραδοσιακοί παίκτες δοκιμάζουν νέα επιχειρηματικά μοντέλα και τεχνολογίες, ιδιαίτερα εκείνα που αφορούν στην αναλυση, τον κβαντικό υπολογισμό, την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και την κατευθυνόμενη ενέργεια. Καθώς οι πηγές κεφαλαίου γίνονται πιο διαφορετικές, ιδιαίτερα καθώς ο ιδιωτικός τομέας αυξάνει το επίπεδο των επενδύσεών του, οι εδραιωμενοι παίκτες ΑΑΑ διαπιστώνουν ότι τα υπάρχοντα πρότυπα λειτουργίας και επενδύσεων τους μπορεί να χρειαστεί να αλλάξουν.

1) Ο Τομέας Αεροδιαστημικής, Άμυνας και Ασφάλειας (AAA) Είναι Στρατηγικός για Κάθε Χώρα: Ο τομέας AAA διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο σε βασικούς τομείς για την λειτουργία και αναπτυξη κάθε εδαφικού συστήματος, γιατί θέτει τις προϋποθέσεις για αυτό: ασφάλεια, σταθερότητα και αναπτυξη. Συγκεκριμενα, υπάρχουν έξι (6) λόγοι, για τους οποίους ο AAA ο τομέας είναι στρατηγικός:

1. Εγγυάται, μέσω των προϊόντων και των λύσεών της, την υπεράσπιση της χώρας και την ασφάλεια των πολιτών, των επιχειρήσεων, κρίσιμη υποδομών και της επικράτειας, διασφαλίζοντας την συνέχεια της οικονομικής δραστηριότητας και την πρόληψη και διαχείριση καταστάσεων έκτακτης αναγκης.
2. Λειτουργώντας ως όργανο γεωπολιτικής επιρροής προβάλλει την εικόνα και την φήμη της Χώρας και ενθαρρύνει τις πωλήσεις και τις διεθνείς συμφωνίες συνεργασίας με άλλες κυβερνήσεις.
3. Υποστηρίζει τις εξαγωγές σε ξένες αγορές και τις στρατηγικές της χώρας για διεθνοποίηση.
4. Είναι μια βιομηχανία με γνώμονα την καινοτομία με υψηλή ένταση γνώσης, κεφαλαίου και τεχνολογίας που τονώνει σημαντικές επενδύσεις στην έρευνα και Αναπτυξη και απασχόληση ειδικευμενων.
5. Είναι ένας σημαντικός βιομηχανικός κλάδος, που υποστηρίζει την αναπτυξη με μια ολοκληρωμενη εφοδιαστική αλυσίδα εξειδικευμενων ΜΜΕ και μεγάλων παγκόσμιων και παικτών υψηλής τεχνολογίας που είναι ιδιαίτερα αλληλένδετες και με επιπτώσεις σε διάφορους τομείς της οικονομίας.
6. Αναπτύσσει τεχνολογίες και προϊόντα με διπλές εφαρμογές, επιτρέποντας μηχανισμούς μεταφοράς ευρέως διαδεδομένων οφελών σε άλλους τομείς.

2) Ο Τομέας ΑΑΑ Δημιουργεί Σημαντικές Οικονομικές/Κοινωνικές, Επιστημονικές και Τεχνολογικές Αξίες: Σε παγκόσμιο επίπεδο, η βιομηχανία AAA παράγει έσοδα 925,7 δισεκατομμυρίων ευρώ, με τις Ηνωμενες Πολιτείες και την Ευρώπη μαζί να συνεισφέρουν σχεδόν το 70% του συνόλου. Μόνο στην Ευρώπη, ο τομέας AAA απασχολεί περίπου 862.000 άτομα μεση ετήσια αύξηση 2,7% μεταξύ 2008 και 2017, παράλληλα με αύξηση 5,5% των εσόδων της ίδιας περιόδου. Ο κλάδος συμβάλλει ουσιαστικά στην επιστημονική πρόοδο, κατατάσσεται μεταξύ των κορυφαίων 10 βιομηχανικών τομέων για επενδύσεις σε Έρευνα και Αναπτυξη παγκοσμίως: πολυάριθμες καινοτομίες και τεχνολογικές λύσεις που εισήχθησαν αρχικά στην Άμυνα, έχουν βρει ευρεία εφαρμογή σε διάφορους τομείς της καθημερινής ζωής, διευκολύνοντας και βελτιώνοντας διάφορες δραστηριότητες που χαρακτηρίζουν επί του παρόντος τον τρόπο ζωής μας. Εξ άλλου, η αεροδιαστημική είναι ο κορυφαίος τομέας με αναλογία Έρευνα και Αναπτυξη (Ε&Α) προς προστιθέμενη αξία 18,2% στις χώρες του ΟΟΣΑ, πριν από την Ηλεκτρονική, Οπτική και Φαρμακευτικά.

3) Τρεις παγκόσμιες μεγάλες τάσεις θα υποστηρίξουν την ανάπτυξη του τομέα AAA τα επόμενα χρόνια:

1. Ασφάλεια και Γεωπολιτική: αυξανόμενη γεωπολιτική αστάθεια σε διάφορες περιοχές του κόσμου (Μεση Ανατολή, Βόρεια Αφρική και Υποσαχάρια Αφρική) με αριθμό διεθνών μεταναστών που έχει φτάσει σε ιστορικό ρεκόρ 258 εκατομμυρίων ατόμων το 2017 (+50% σε σύγκριση με το 2000).
2. Παγκοσμιοποίηση της Oικονομίας: όλες οι περιοχές του κόσμου διέρχονται μια φάση βιώσιμης ανάπτυξης και το επίπεδο παγκοσμιοποίησης αυξάνεται ως προς τις ροές προσώπων και αγαθών.
3. Νέες Tεχνολογίες: η βιομηχανία AAA επηρεάζεται από την εισαγωγή νέων τεχνολογιών και, περισσότερο από άλλες, προσφέρεται να υιοθετήσει καινοτομίες αιχμής που θα εφαρμοστούν σε άλλους τομείς.

Αυτή η δυναμική ωθεί την πλειονότητα των χωρών να αυξήσουν στους προϋπολογισμούς τους τα χρήματα που διατίθεται για την άμυνα (ιδίως στην Ασία, την Αφρική και τη Μεση Ανατολή). Επίσης Η Ευρώπη έχει προβλέψει αύξηση των επενδύσεων για την ενίσχυση του τομέα AAA, διαθέτοντας, για την περίοδο 2021-2027, πρόσθετους πόρους σε αυτούς, για παράδειγμα, με διπλασιασμό του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας (2,5 δις ευρώ) και κονδύλια για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (13 δισ. ευρώ) και το νέο Ευρωπαϊκό Διαστημικό Πρόγραμμα (16 δισεκατομμύρια ευρώ).

 4) Οι Κύριες Χώρες που Δραστηριοποιούνται στον Τομέα AAA έχουν Καθορισμένες Στρατηγικές και Πολιτικές για την Διατήρηση και την Δημιουργία μιας Σταθερής Βάσης για την Αναπτυξη του Κλάδου τα Επόμενα Χρόνια: Ο κλάδος AΑΑ εκφράζει μια αξία που υπερβαίνει αυτή που είναι καθαρά οικονομική για το βιομηχανικό σύστημα μιας χώρας, αλλά προϋποθέτει και μια ισχυρή γεωπολιτική και στρατηγική αξία, επιτρέποντας την αναπτυξη σταθερών μακροπρόθεσμων σχέσεων με άλλες χώρες. Για τον λόγο αυτό, η Κύριες Χώρες αναπτύχθηκαν και οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν υιοθετήσει συγκεκριμενες πολιτικές για να εγγυηθούν τη δική τους άμυνα ικανότητα στο μέλλον, να αναπτύξουν την εθνική βιομηχανία και να διατηρήσουν (ή να δημιουργήσουν από τήν αρχή) διακριτική τεχνογνωσία σε αρκετούς τομείς του τομέα AΑΑ, που ορίζει σε ορισμενους περιπτώσεις ένα συγκεκριμενο μεσοπρόθεσμο έως μακροπρόθεσμο όραμα. Η αναλυση 15 χωρών παγκοσμίως δείχνει πολλά αμετάβλητα στοιχεία με βάση σχετικά με τις εθνικές στρατηγικές για την υποστήριξη της βιομηχανίας AΑΑ:

1. Συμφωνίες μεταξύ Kυβερνήσεων (G2G), οι οποίες είναι μεσα για την υποστήριξη των εξαγωγών εξοπλισμού για την Άμυνα και για την δημιουργία μακροπρόθεσμων στρατηγικών σχέσεων μεταξύ των χωρών.
2. Προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης ως μεσα παροχής κινήτρων κατάρτιση σε νέους τομείς στρατηγικής τεχνολογικής εμπειρογνωμοσύνης.
3. Μακροπρόθεσμο στρατηγικό όραμα εκ μερους των Eθνικών Kυβερνήσεων, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις αναγκες της βιομηχανίας στην διαδικασία καθορισμού της μελλοντικής ανάπτυξης του τομέα AΑΑ.
4. Διεθνείς συνεργασίες ως προτιμώμενο κανάλι ανάπτυξης προϊόντων και λύσεων με υψηλό τεχνολογικό και καινοτόμο περιεχόμενο.

 5) Υπάρχουν 9 Αξονες Δράσης και Προτάσεις για Ανάπτυξη και Διαδοχική Ενίσχυση του Τομέα AΑΑ στην Ελλάδα και Προετοιμασίας του για Μελλοντικές Παγκόσμιες Προκλήσεις:

1. Προώθηση ενός προορατικού και συμπληρωματικού εξειδικευμενου βιομηχανικού ρόλου της Ελλάδος στην ολοκλήρωση και την συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών βιομηχανιών παραγωγών συστημάτων ΑΑΑ.
2. Υιοθέτηση ένός μακροπρόθεσμου, στρατηγικού, πολυετούς οράματος για δημόσιες επενδύσεις σε Αεροδιάστημα, Άμυνα και Ασφάλεια.
3. Υποστήριξη της διεθνοποίησης του βιομηχανικού τομέα AΑΑ.
4. Προσδιορισμός και διαχείριση των τομέων προτεραιότητας τεχνολογικής εμπειρογνωμοσύνης για το Αεροδιαστημα, την Άμυνα και την Ασφάλεια σε στρατηγικό επίπεδο.
5. Υιοθέτηση μιας προσεγγισης «Παροχής Υπηρεσιών» στον Τομέα ΑΑΑ.
6. Ενοποίηση και συγκέντρωση των Τομέων εμπειρογνωμοσύνης, δημιουργία κρίσιμης μάζας της ελληνικής αλυσίδαςε ΑΑΑ και εγγύηση του συντονισμού της.
7. Υιοθέτηση ανοιχτής καινοτομίας και επιχειρηματικού κεφαλαίου ως εργαλείων τόνωσης της τεχνολογικής καινοτομίας και της υποστήριξης των κρατικών και ιδιωτικών επενδύσεων.
8. Προσελκυση ταλέντων και δημιουργία νέων δεξιοτήτων για τον τομέα AΑΑ.
9. Αύξηση της ευαισθητοποίησης της Χώρας σε θέματα κυβερνοασφάλειας.

Ο τομέας Αεροδιαστημικής, Άμυνας και Ασφάλειας (AΑΑ) διαδραματίζει βασικό ρόλο για την λειτουργία και την αναπτυξη κάθε εδαφικού συστήματος, σε όλα τα επίπεδα, καθιστώντας δυνατή την δημιουργία τεχνογνωσίας και τεχνολογικής καινοτομίας αιχμής, από στρατιωτικής και πολιτικής άποψης (διπλής χρήσης) και ενεργώντας ως κινητήρια δύναμη για την αναπτυξη – από πάνω προς τα κάτω – κατά μήκος της εκτεταμενης αλυσίδας εφοδιασμού του κλάδου. Συγκεκριμένα, ο τομέας ΑΑΑ είναι στρατηγικός για  τους εξής βασικούς λόγους:

1. Άμυνα της Χώρας και Ασφάλεια Πολιτών, Εταιρειών, Κρισίμων Υποδομών και της Επικράτειας: O τομέας AAA είναι κεντρικός τόσο για την πρόληψη και την αντιμετώπιση εσωτερικών απειλών (για παράδειγμα, δημόσια ασφάλεια και τάξη, τρομοκρατικές επιθέσεις, οργανωμένο έγκλημα, επιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές και διαχείρισης φυσικών καταστροφών) όσο και για την συμμετοχή σε διεθνείς επιχειρήσεις (για παράδειγμα, υποστήριξη σε παρεμβάσεις αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας ή/και προστασίας ατόμων) και θέτει τις βασικές συνθήκες για την σταθερότητα της χώρας και για τη μελλοντική της οικονομική ανάπτυξη, διασφαλίζοντας τη συνέχεια της οικονομικής δραστηριότητας και την πρόληψη και διαχείριση έκτακτων περιστατικών.
   Το σημερινό παγκόσμιο σκηνικό επηρεάζεται από πολλά φαινόμενα, όπως η δημογραφική αύξηση στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι μεταναστευτικές ροές που προέρχονται από τις περιοχές της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής και η εμφάνιση νέων απειλών «μη συμβατικής» μήτρας. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα είναι εκτεθειμένη σε μια αυξανόμενη αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση με τον υπόλοιπο κόσμο και, ιδίως με τον ευρωμεσογειακό χώρο, καθίσταται όλο και πιο περίπλοκη σήμερα υπό το πρίσμα των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και θρησκευτικών ισορροπιών. Αυτές οι νέες απειλές –που ενισχύονται από την παγκοσμιοποίηση και τις ευκαιρίες που δίνονται με τις νέες τεχνολογίες– απαιτούν προοδευτική εξέλιξη των μέσων που είναι αναγκαια για την αντιμετώπιση των προβλημάτων εσωτερικής ασφάλειας και εξωτερικής άμυνας, με ιδιαίτερη προσοχή στην ασφάλεια του κυβερνοχώρου.
2. Όργανο Γεωπολιτικής Επιρροής και Προβολής της Χώρας στον Κόσμο: Η Ελλάδα (2η χώρα σε ποσοστιαία χρηματοδότηση αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ επί του ΑΕΠ) έχει τις δυνατότητες να ασκήσει ρόλο αυξανόμενης ευθύνης σε διεθνές επίπεδο και να συμβάλει στην οικονομική αναπτυξη, την ειρήνη και την ανάπτυξη πολλών περιοχών στον κόσμο, καθώς και στην υποστήριξη των στρατηγικών προτεραιοτήτων των χωρών εταίρων της. Σήμερα, η Ελλάδα ως μελος της ΕΕ και ΝΑΤΟ συμμετέχει σε ειρηνευτικές επιχειρήσεις και διεθνείς αποστολές, όπως η EUFOR στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Τσαντ και KFOR στο Κοσσυφοπέδιο. Η Ελλάδα διατηρεί επίσης δύναμη στην Κύπρο, Σ. Αραβία, Ινδικό Ωκεανό (Π.Ν.) κλπ. Η συμμετοχή σε διεθνείς αποστολές λειτουργεί ως όργανο γεωπολιτικής επιρροής που συμβάλλει στην ενίσχυση της εθνικής «ήπιας δύναμης». Με αυτή την έννοια, ο τομέας ΑΑΑ μπορεί να λειτουργήσει ως πλατφόρμα ενεργοποίησης και μια στρατηγική «βιτρίνα» της Χώρας στον κόσμο.
   Ένα περαιτέρω όργανο επιρροής στις γεωπολιτικές (και βιομηχανικές) σχέσεις στον τομέα AAA αντιπροσωπεύεται από τις συμφωνίες Kυβέρνηση σε Kυβέρνηση (G2G) μέσω των οποίων η Διοίκηση (Κυβερνητικοί Aντιπροςωποι) είναι το μοναδικό μερος που είναι υπεύθυνο για τη σύναψη σύμβασης ως διαπραγματευόμενο μερος και διαχειρίζεται άμεσα τις δραστηριότητες πωλήσεων συστημάτων AAA με το αιτούν αλλοδαπό κράτος. Τα τελευταία χρόνια, σημαντική αύξηση σε G2G συμφωνίες πραγματοποιήθηκαν σε διεθνές επίπεδο – και στην περίπτωση του Ηνωμενες Πολιτείες και Γαλλία – ως απάντηση στην εξέλιξη αγοράς στρατιωτικού εξοπλισμού. Επί πλέον, τέτοιες συμφωνίες επιτρέπουν την δημιουργία μιας «προνομιακής» εταιρικής σχέσης με εκείνες τις χώρες που διαθέτουν εξοπλισμό και συστήματα για την δική τους ασφάλεια.
   Επίσης, οι δραστηριότητες της διαστημικής έρευνας και εξερεύνησης έχουν γίνει όργανο γεωπολιτικής επιρροής χάρη στην αναπτυξη και εφαρμογή δορυφορικών τεχνολογιών για την ασφάλεια και την άμυνα. Σε πρόσφατους χρόνους η «ήπια δύναμη» της Ελλαδος – η οποία διαχρονικά ειχε τεκμηριωθεί με μια πιο σταθερή διεθνή παρουσία και της βιομηχανιας της στο παρελθόν – έχει αποδυναμωθεί, και λόγω της επίδρασης της μείωσης των αμυντικών δαπανών λογω της οικονομικης κρισης τα τελευταια 12 χρονια και στις επενδύσεις στην Καινοτομία και την Έρευνα που συντηρούν ορισμενες βιομηχανίες, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της αεροδιαστημικής.
3. Στήριξη στις Eξαγωγές Προϊόντων ΑΑΑ και στίς Στρατηγικές Διεθνοποίησης της Xώρας: Ελληνικής επινοήσεως και ιδιοκτησίας συστήματα και προϊόντα ΑΑΑ που θα αναπτύσσονται για το κράτος θα πρέπει να εξάγονται σε διεθνείς αγορές και όχι μόνο να απορροφώνται από τους τοπικούς χρήστες. Υπάρχουν μια σειρά από στρατηγικές που θα οδηγήσουν σε εξαγωγές με την κύρια προώθηση να γίνεται από την Ελληνική Κυβέρνηση και τους συναφείς φορείς της.
4. Πυροδοτεί σημαντικές επενδύσεις στην Έρευνα και Αναπτυξη (E&A) και στην απασχόληση εξειδικευμενου προσωπικού: Από την ανάλυση 2.500 κορυφαίων εταιρειών που ξοδεύουν στην Έρευνα και Ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο, ο τομέας AΑΑ αναδεικνύεται μεταξύ των 10 κορυφαίων τομέων ανά εταιρεία σε επενδύσεις στην έρευνα, συνολικής αξίας 25 δισ. ευρώ το 2021. Ο τομέας AΑΑ παρουσίασε σε παγκόσμιο επίπεδο 128.680 (2012-21) διπλώματα ευρεσιτεχνίας εφαρμογών (16% του συνόλου), με αυξητική τάση, ιδιαίτερα στους τομείς της έρευνας που έχουν σχέση με διπλώματα ευρεσιτεχνίας αεροσκαφών και ελικοπτέρων (μέσος ετήσιος σύνθετος ρυθμός ανάπτυξης ίσος με +7,8%), εξοπλισμός για αεροσκάφη (+7,7%) και ηλεκτρονική επεξεργασία ψηφιακών δεδομενων (+4,7%). Μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, ο ΑΑΑ είναι αναλογικά ο κορυφαίος τομέας σε Ε&Α προς την συνολική προστιθέμενη αξία της οικονομίας (18,2%). Ο ρόλος της Έρευνας και Ανάπτυξης (Ε&Α) στον τομέα AΑΑ αποκτά αυξανόμενη σημασία σε διεθνές επίπεδο, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, όπου η Επιτροπή έχει προτείνει για τον νέο προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 την διάθεση 13-16 δισεκατομμυρίων ευρώ στό Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF) και στο Ευρωπαϊκό Διαστημικό Πρόγραμμα, που λειτουργούν σε συνέργεια με άλλες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες προς όφελος της έρευνας στον τομέα.
5. Υποστήριξη για την αναπτυξη, με μια εφοδιαστική αλυσίδα εξειδικευμενων Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και μεγάλων παγκόσμιων και υψηλής τεχνολογίας παικτών: Στον κόσμο, ο τομέας AΑΑ δημιουργεί σχετική οικονομική αξία ίση με 925,7 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι ΗΠΑ είναι η πρώτη χώρα με έσοδα στον κλάδο (406,9 δισ. ευρώ, 43,7% της παγκόσμιας αγοράς). Ακολουθεί η ΕΕ με 220 δισ. ευρώ. Ωστόσο, αυτό αφορά έναν πολύ «συγκεντρωμενο» τομέα λόγω της επίδρασης της παρουσίας μεγάλων παγκόσμιων ομίλων, που αντιπροσωπεύουν πάνω από το 43% των συνολικών εσόδων. Ο τομέας ΑΑΑ είναι επί πλέον ο 6ος βιομηχανικός τομέας με έσοδα 719,6 δισ. ευρώ του ΟΟΣΑ. Στην Ευρώπη, ο τομέας AΑΑ αναπτύσσεται (CAGR 2010-2021) με +5,5% όσον αφορά τα έσοδα και +2,7% όσον αφορά στις θέσεις εργασίας και έχει αποδειχθεί «ανθεκτικός» σε σχέση με την οικονομική κρίση, με τάση (π.χ. αύξηση 61% το 2017 σε σύγκριση με το 2010) μεγαλύτερη από αυτή του ευρωπαϊκού μεταποιητικού τομέα (+24%).
6. Αναπτυξη τεχνολογιών και προϊόντων με διπλές εφαρμογές που μεταφέρουν οφέλη σε άλλους τομείς: Τα εμπορεύματα και οι τεχνολογίες θεωρούνται εφαρμογές «διπλής χρήσης», όταν δεν προορίζονται αποκλειστικά για στρατιωτική χρήση, αλλά εφαρμόζονται επίσης σε αρκετούς οικονομικούς τομείς. Για παράδειγμα, καινοτομίες που είναι πολύ διαδεδομενες σήμερα – όπως το Διαδίκτυο, η δορυφορική ναυτιλία και οι αισθητήρες– δημιουργήθηκαν μέσω στρατιωτικών προγραμμάτων και στη συνέχεια εφαρμόστηκαν για πολιτικούς εμπορικούς σκοπους ή κοινωνική ωφέλεια. Σήμερα η γραμμή διάκρισης μεταξύ πολιτικού και στρατιωτικού συστήματος είναι ολοένα και πιο λεπτή, με μια αντιστροφή της τάσης σε σύγκριση με το παρελθόν: Η άμυνα, στην πραγματικότητα, εξαρτάται όλο και περισσότερο από τεχνολογίες που αναπτύσσονται στον πολιτικό τομέα, ιδίως εκείνες που συνδέονται με τα ηλεκτρονικά, τις επικοινωνίες και την τεχνολογία πληροφοριών, που έχουν ταχύτερους ρυθμούς καινοτομίας και ανάπτυξης σε σύγκριση με εκείνες τού στρατιωτικού τομέα. Μεγάλα εθνικά έργα στον τομέα AΑΑ έχουν αποφέρει σημαντικά οφέλη για τις χώρες που τα δημιούργησαν. Δύο παραδείγματα παρέχονται από το Apollo Project (που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ για να επιδείξει τη δική της τεχνολογική υπεροχή σε σύγκριση με την πρώην Σοβιετική Ένωση στους τομείς της εξερεύνησης του διαστήματος και της πυραυλικής άμυνας) και, πιο πρόσφατα, το ευρωπαϊκό σύστημα ακριβείας εντοπισμού θέσης και πλοήγησης που βασίζεται στον αστερισμό των δορυφόρων Galileo.

Η μελλοντική αναπτυξη του τομέα AAA ωθείται από δομικά στοιχεία του τρέχοντος διεθνούς σεναρίου που μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρία μακροοικονομικά πεδία: ασφάλεια και γεωπολιτική, παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και νέες τεχνολογίες.

ΣΧΗΜΑ 2  Τα δομικά στοιχεία του τρέχοντος διεθνούς σεναρίου που επιδρούν στην μελλοντική αναπτυξη του τομέα AAA.
(Πηγή: The European House – Ambrosetti elaboration on various sources, 2018)

Η αυξανόμενη γεωπολιτική αστάθεια, η επιδείνωση του «επιπέδου ειρήνης» σε διάφορες περιοχές του κόσμου και η αύξηση του μεταναστευτικού φαινομενου έχουν αναγκάσει τις δυτικές χώρες (και ιδιαίτερα την Ευρώπη) να αυξήσουν το επίπεδο προσοχής όσον αφορά στην ασφάλεια, την αντιμετώπιση πόρων και αναπτυξη κοινών και ολοκληρωμενων μέσων σε επίπεδο ΕΕ στον τομέα AAA. Αυτό έχει προκαλέσει μια τάση αύξησης των στρατιωτικών δαπανών για την αντιμετώπιση των πιθανών προκλήσεων που θα εμφανιστούν στο μελλον: οι παγκόσμιες δαπάνες που διατίθενται στους προϋπολογισμούς για την Άμυνα –ουσιαστικά σταθερές σε περίπου 1.600 δισεκατομμύρια δολάρια τα χρόνια μετά την κρίση του 2008–  προβλέπεται να αυξηθεί απότομα στο μελλον και θα είναι πάνω από 2.100 δισεκατομμύρια δολάρια το 2027 (+31,4%)

ΣΧΗΜΑ 3  Προϋπολογισμοί άμυνας ανα γεωγραφική μακροπεριοχή (ποσοστό του παγκόσμιου συνόλου και προβλέψεις για το 2027)
Πηγή: The European House- Ambrosetti elaboration on Jane’s – IHS Markit database, 2018

Η αναπτυξη της παγκόσμιου ΑΑΑ επηρεάζεται επίσης από την αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση στο εμπόριο και τη μετεγκατάσταση ατόμων: για παράδειγμα, η αξία των εξαγωγών μεταξύ 2000 και 2017 αυξήθηκε από 6,5 σε πάνω από 17 τρισ. δολάρια 2017 (+175%), μόλις μεταξύ 1970 και 2017, ο όγκος των εμπορευμάτων που μεταφέρθηκαν αεροπορικώς αυξήθηκε από 15 σε 213 δισ. $ και οι άνθρωποι που μεταφέρθηκαν αεροπορικώς αυξήθηκαν από 310 εκ.σε 3,8 δισ.

Υπολογίζεται ότι μεταξύ 2017 και 2036 η παγκόσμια εναέρια κυκλοφορία θα αυξάνεται κατά 1,6% ετησίως, απαιτώντας διπλασιασμό του εμπορικού εναέριου στόλου (βάζοντας περίπου 41.000 νέα μέσα στην αγορά). Επίσης στον τομέα του διαστήματος, η βιομηχανία παραγωγής, εκτόξευσης και διαχείρισης δορυφόρων και συναφών υπηρεσιών θα επιτρέψει την ενισχυμενη αναπτυξη της λεγόμενης «Διαστημικής Οικονομίας» (δορυφορικές υπηρεσίες, εκτοξεύσεις στο διάστημα, εξοπλισμός εδάφους, μελλοντικές εμπορικές διαστημικές πτήσεις κ.λπ.), με παγκόσμια αξία 500 δισ. δολαρίων το 2022.

Τέλος, οι ιδιαιτερότητες του κλάδου (υψηλό κόστος ανάπτυξης, μεγάλος χρόνος παραγωγής, υψηλός ρυθμός καινοτομίας κ.λπ.) τόν καθιστούν τέτοιο ώστε ο κλάδος AAA να χρησιμοποιεί κατεξοχήν, περισσότερο από άλλους τομείς, τις νέες τεχνολογίες που διατίθενται στην αγορά. Συγκεκριμενα, εντοπίστηκαν οκτώ (8) τεχνολογίες (μερικές από τις οποίες χρησιμοποιούνται ήδη στον τομέα) που θα επιτρέψουν την εξέλιξη του τομέα AΑΑ στο κατασκευαστικό του στοιχείο (εξέλιξη των παραγωγικών διαδικασιών) και στη μεταγενέστερη χρήση (νέοι τρόποι ωφελείας από το προϊόν για την παροχή μιας υπηρεσίας υψηλότερης ποιότητας με περιορισμενο κόστος): Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things), προηγμενη ρομποτική, επαυξημενη πραγματικότητα, τεχνητή νοημοσύνη, ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, κατασκευή προσθέτων, υπολογιστικό νέφος και αναλυτικά στοιχεία μεγάλων δεδομενων.

Η προοδευτική εισαγωγή αυτών των τεχνολογιών και η ενσωμάτωσή τους καθιστούν δυνατή τη συνεχή αλλαγή στον τομέα AD&S, ευνοώντας επίσης την μετάβαση από την λογική της παροχής ενός προϊόντος σε αυτή της παροχής ενός πακέτου υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στην εξέλιξη των αναγκών της αγοράς με πιο ακριβή τρόπο.

Ο αντίκτυπος που θα μπορούσε να προκληθεί από τις δραστηριότητες του κλάδου ΑΑΑ στην Ελλάδα μπορεί να μετρηθεί με την εφαρμογή του πολυδιάστατου μοντέλου «4 Κεφάλαια», που εκπονήθηκε και αναπτύχθηκε από το The European House – Ambrosetti, το οποίο επιτρέπει την ακριβή αναλυση της μέτρησης και της αξιολόγησης της αξίας και στρατηγική συμβολή που θα μπορούσε να παραχθεί στην επικράτεια της Ελληνικής Δημοκρατίας σύμφωνα με ένα χαρτοφυλάκιο ποιοτικών και ποσοτικών μεταβλητών οργανωμενων σε τέσσερις (4) τομείς (Κεφάλαια) αναφοράς: οικονομικό, κοινωνικό, γνωστικό και περιβαλλοντικό.

Αυτοί οι τέσσερις μακροοικονομικοί τομείς αλληλεπιδρούν με μια πέμπτη σφαίρα ιδιαίτερης σημασίας που είναι αυτή της παρουσίας των ελληνικών εταιρειών ΑΑΑ στις αγορές του εξωτερικού. Αυτό αφορά στην «στρατηγική αξία» των εταιρειών, η οποία προορίζεται ως μια οριζόντια και διακριτική διάσταση του τομέα ΑΑΑ που συνδέεται με την γεωπολιτική θέση της Χώρας στο διεθνές πλαίσιο.

Η συνεισφορά των Εταιρειών ΑΑΑ στο οικονομικό κεφάλαιο θα βασίζεται στην καλύτερη θέση, στην κατηγορία και στην διεθνοποίηση ως θεμελιώδεις στρατηγικούς μοχλούς. Τέτοιες βιομηχανικές μοναδες μπορούν να συμβάλουν με σχετικό τρόπο στο δυνητικό ελληνικό εμπορικό πλεόνασμα χάρη στις εξαγωγές που μπορούν να επιτυχουν με υψηλό τεχνολογικό περιεχόμενο.

Η συνεισφορά των δραστηριοτήτων των ελληνικών βιομηχανικών φορέων και εταιρειών ΑΑΑ στο κοινωνικό κεφάλαιο θα μπορούσε να έχει θετικές συνέπειες στη Χώρα ως προς το κοινωνικό κεφάλαιο, ακολουθώντας δύο βασικές τροχιές: 1) δημιουργώντας θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης, πυροδοτώντας ακόμη υψηλότερη τεχνολογική εξειδίκευση, και 2) παρέχοντας λύσεις με υψηλό τεχνολογικό περιεχόμενο, ως αποτέλεσμα αναπτυξιακών διαδικασιών, οι οποίες μπορούν να λειτουργήσουν με ολοκληρωμένο και συνεργιστικό τρόπο για να ανταποκριθούν στις αναδυόμενες αναγκες σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.

Εάν η ανάλυση επεκταθεί στις κοινωνικές συνέπειες στο πλαίσιο «εξωτερικές» για τις εταιρείες ΑΑΑ, μια κεντρική πτυχή αντιπροσωπεύει το γεγονός ότι τα προϊόντα με υψηλό τεχνολογικό περιεχόμενο που έχουν αναπτυχθεί από αυτές μπορούν να λειτουργήσουν με συνεργιστικό και ολοκληρωμενο τρόπο για να ανταποκριθούν στις έκτακτες και κρίσιμες καταστάσεις και να βελτιώσει την ασφάλεια των ανθρώπων. Σε ένα πλαίσιο κοινωνικής αστάθειας που προκαλείται από κυκλικά στοιχεία κοινωνικοοικονομικής φύσης, που ενισχύονται από εξωτερικές απειλές που γίνονται αντιληπτές ως ολοένα και πιο διάχυτες, ακόμη και σε εγχώριο επίπεδο (εμφανίζονται εδώ η κλιματική αλλαγή ή τα μεταναστευτικά φαινόμενα).Η τεχνολογική προσφορά των εταιρειών ΑΑΑ μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της εδαφικής ασφάλειας (για παράδειγμα, πρόληψη και διαχείριση καταστάσεων έκτακτης αναγκης, εδαφικός έλεγχος, διαχείριση της ασφάλειας των υποδομών ζωτικής σημασίας κ.λπ.) και των βασικών παραγόντων της, δημόσιων και ιδιωτικών (πολίτες, εταιρείες, Δημόσια Διοίκηση κ.λπ.).

Η κυβερνοασφάλεια μπορεί να είναι ένας άλλος σημαντικός τομέας ανάπτυξης για τις ελληνικές εταιρείες ΑΑΑ που μπορούν να συμβάλλουν και να προωθήσουν τους τομείς εξειδίκευσης της Ελλάδας σε έναν όλο και πιο κρίσιμο τομέα σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε αυτό το πεδίο, οι ελληνικές εταιρείες ΑΑΑ μπορούν και πρέπει να συμμετάσχουν με ηγετικούς ρόλους σε πολυάριθμες πρωτοβουλίες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Η συνεισφορά των δραστηριοτήτων των ελληνικών βιομηχανικών φορέων και εταιρειών ΑΑΑ στο Γνωστικό Κεφάλαιο θα γίνει μέσω ενός υψηλού τεχνολογικού περιεχομενου, το οποίο πρέπει να ενσωματωθεί στον βιομηχανικό ιστό της Ελλάδας για να αξιοποιήσει πλούτο ανθρώπινου δυναμικού και έντονα καινοτόμες τεχνολογίες, ενισχυμενο μέσω της ισορροπίας μεταξύ έρευνας που θα είναι ανοιχτή σε αυτοχρηματοδότηση και θα χρηματοδοτείται από τρίτους ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς. Ο υψηλός βαθμός καινοτομίας και τεχνολογικής παραγωγής θα καταστεί δυνατός με την χρήση ταλαντούχων πόρων που διαθέτουν υψηλό επίπεδο επιστημονικής προετοιμασίας, ειδικά στους τομείς της Επιστήμης, της Τεχνολογίας, της Μηχανικής και των Μαθηματικών. Παράλληλα με τις δικές τους επενδύσεις στην Έρευνα και Αναπτυξη, οι εταιρείες ΑΑΑ θα πρέπει να αναπτύξουν ένα σταθερό δίκτυο με ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια με φορολογικές διευκολύνσεις και ενθάρρυνση από το Κράτος και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χάρη στις συμμετοχές σε ευρωπαϊκά προγράμματα, αφιερωμενα στην έρευνα και την καινοτομία.

Η συνεισφορά των δραστηριοτήτων των ελληνικών βιομηχανικών φορέων και εταιρειών ΑΑΑ στο Περιβαλλοντικό Κεφάλαιο θα πρέπει να είναι μέσω μιας σταθερής δέσμευσης για τη μείωση των επιπτώσεων στο περιβαλλοντικό οικοσύστημα που δημιουργείται από τις δικές τους βιομηχανικές δραστηριότητες, με ιδιαίτερη αναφορά σε τέσσερις μακροοικονομικούς τομείς (καταναλωση ενέργειας, εκπομπές CO2, παραγωγή αποβλήτων και χρήση νερού) και θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί από τις προςφατες πολιτικές και περιβαλλοντικές στρατηγικές σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Οι λύσεις υψηλού τεχνολογικού περιεχομενου παρέχουν απόδοση με τη μορφή τεσσάρων διαφορετικών τύπων περιβαλλοντικών οφελών:

1. Αποτελεσματικές τεχνολογίες που μειώνουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην φάση χρήσης από τον πελάτη, όπως:
   • Αεροδομες από ανθρακονήματα των οποίων η χρήση επιτρέπει τη μείωση της καταναλωσης καυσίμου και των εκπομπών CO
   • Συστήματα για τη βελτίωση της ταξινόμησης ταχυδρομικών αποσκευών και αποσκευών αεροδρομίου.
2. Πρωτοβουλίες για την μείωση της χρήσης προϊόντων με υψηλές περιβαλλοντικές επιπτώσεις μέσω της μετάβασης από προϊόν σε υπηρεσία, όπως:
   • Προγράμματα εικονικής εκπαίδευσης που μειώνουν το κόστος και περιορίζουν τις περιβαλλοντικές και ακουστικές επιπτώσεις που σχετίζονται με τις πραγματικές ώρες πτήσης των πιλότων και των χειριστών.
   • Πώληση «πακέτων ωρών πτήσης».
3. Τεχνολογίες που επιτρέπουν την διαχείριση της κλιματικής αλλαγής, όπως:
   • Τεχνολογίες επίγειας και μετεωρολογικής παρακολούθησης.
   • Τεχνολογίες και λογισμικό για αποτελεσματικότερη διαχείριση της εναέριας και ναυτικής κυκλοφορίας.
   • Δορυφόροι καιρού, drones και ραντάρ για την πρόληψη και τον μετριασμό των ακραίων φυσικώνγεγονότων, καταπολέμηση παράνομων πρακτικών (π.χ. παράνομη διάθεση απορριμμάτων, ανεξέλεγκτη εξόρυξη των φυσικών πόρων από τον βυθό της θαλασσας κ.λπ.) και τη διαχείριση των υδάτινων πόρων σε α βιώσιμο τρόπο.
4. Καινοτομίες που παρατείνουν τον κύκλο ζωής προϊόντων και συστημάτων, καθυστερώντας την απαξίωσή τους  και τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την απόρριψη των υλικών, διατηρώντας παράλληλα την απόδοση υψηλής ποιότητας (π.χ. αναβάθμιση συστημάτων επί του οχήματος, αντικατάσταση των ραντάρ μηχανικής σάρωσης με ηλεκτρονικά ραντάρ σάρωσης).

Συνιστάται η παρέμβαση στους διάφορους τομείς που αντιπροσωπεύουν τα βασικά στοιχεία για την πλήρη προβολή του κλάδου ΑΑΑ, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, συμβάλλοντας έτσι στην ενίσχυση της δομής του κλάδου και στην προετοιμασία του για τις προκλήσεις που τόν περιμενουν τα επόμενα χρόνια. Υπό το πρίσμα των έξι (6) λόγων, για τους οποίους ο τομέας ΑΑΑ διαδραματίζει στρατηγικό ρόλο για οιαδήποτε χώρα, έχουν προσδιοριστεί εννέα (9) τομείς προτεραιότητας παρέμβασης για την εθνική βιομηχανία ΑΑΑ που, λαμβάνοντας υπ’ όψη και τις εξωτερικές διεθνείς εμπειρίες του αναφοράς, μπορεί να εφαρμοστεί με επιτυχία στην Ελλάδα.

ΣΧΗΜΑ 4  Επισκόπηση των εννέα (9) κατευθυντήριων γραμμών και προτάσεων για τη βιομηχανία ΑΑΑ στην Ελλάδα και η σύνδεση με τον στρατηγικό ρόλο του κλάδου

Στις διάφορες προτάσεις, ένα πράγμα που είναι σταθερό είναι ο βασικός και ενεργητικός ρόλος της κυβέρνησης όσον αφορά στην ηγεσία της δράσης και την σύνθεση και εξισορρόπηση των αξιώσεων των διαφόρων ενδιαφερομένων (ξεκινώντας από την εφοδιαστική αλυσίδα AAA και κάποιου «αποδέκτη», ενδιάμεσο και τελικούς τομείς), ενώ σε άλλους ένα μεγάλο παράδειγμα. Απαιτείται αλλαγή από την πλευρά του κλάδου και των παραγόντων του για να γίνει η αλυσίδα εφοδιασμού πιο σταθερή και ανταγωνιστική συνολικά.

ΠΡΟΤΑΣΗ 1. Προώθηση Προδραστικού Ρόλου για την Ελλάδα στην Ένταξη και Συνεργασία μεταξύ των Συστημάτων ΑΑΑ της Ε.Ε. Ο ευρωπαϊκός τομέας AΑΑ αντιμετωπίζει μια φάση επανεξέτασης των λογικών της διακυβέρνησης (Ευρωπαϊκή Παγκόσμια Στρατηγική, Σχέδιο Δράσης για την Ευρωπαϊκή Άμυνα και νέα Μόνιμη Διαρθρωμενη Συνεργασία για την ασφάλεια και την άμυνα σε ευρωπαϊκό επίπεδο – PESCO) και βιομηχανικό (προκειμενου να ξεπεραστεί η ανισότητα των δαπανών για την άμυνα μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και στη σφαίρα του ΝΑΤΟ και τον κατακερματισμό των μοντέλων λειτουργίας και απόκτησης στρατιωτικού εξοπλισμού). Για τον σκοπό αυτό, η Ελλάδα πρέπει:

1. 1. 1. Nα διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο στην ευρωπαϊκή αγορά AΑΑ, επίσης υπό το πρίσμα της τοποθέτησής της ως ενός από τους κορυφαίους συνεισφέροντες στον προϋπολογισμό του ΝΑΤΟ, ενισχύοντας τη συμμετοχή της σε κοινα προγράμματα συνεργασίας σε τομείς εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας (PESCO, Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας , Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος κ.λπ.), με ιδιαίτερη προσοχή στη σταθεροποίηση στις περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου.
      2. Nα συμβάλει ενεργά στον προσδιορισμό κοινών απαιτήσεων για την προμήθεια εξοπλισμού και συστημάτων ΑΑΑ, ξεπερνώντας τον τρέχοντα κατακερματισμό των προτύπων μεταξύ των 27 κρατών μελών της ΕΕ για την επίτευξη ενοποίησης των απαιτήσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
      3. Συμμετοχή σε πρωτοβουλίες διεθνούς συνανάπτυξης στον αεροδιαστημικό τομέα, σε έργα με υψηλές δυνατότητες στο οικονομικό/εμπορικό μετωπο, επίσης για την διατήρηση του κύρους της Χώρας στον κόσμο και την προώθηση και προστασία των βασικών ικανοτήτων του εθνικού κλάδου AΑΑ.

ΠΡΟΤΑΣΗ 2. Υιοθέτηση ενός μακροπρόθεσμου στρατηγικού πολυετούς οράματος για τις δημόσιες επενδύσεις στην ΑΑΑ   Ο τομέας ΑΑΑ απαιτεί μεσαίους έως μεγάλους χρόνους για ανάπτυξη, επακόλουθη εμπορευματοποίηση νέων πλατφορμών και προϊόντων (πάνω από 10 χρόνια) και εκσυγχρονισμό και ανακαίνιση του εξοπλισμού. Για να διατηρηθεί η αποτελεσματική λειτουργία του αμυντικού μηχανισμού, είναι θεμελιώδης ο πολυετής προγραμματισμός επενδύσεων με μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα (τουλάχιστον 15 χρόνια). Σε ένα πλαίσιο αυξανόμενου ορθολογισμού του κόστους και εστίασης σε τομείς προτεραιότητας επενδύσεων μεταξύ χωρών με σχετικά ισχυρό κλάδο AΑΑ. Για τον σκοπό αυτό, η Ελλάδα πρέπει:

1. 1. 1. Να υιοθετήσει ένα μακροπρόθεσμο και κοινό όραμα (μεταξύ κυβέρνησης, άμυνας, βιομηχανίας) για τον τομέα AΑΑ και έναν πολυετή προγραμματισμό επενδύσεων και βιομηχανικής πολιτικής που προσδιορίζουν με σαφήνεια και ακρίβεια τις ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν για την επίτευξη των στόχων που περιγράφονται στο Εθνικό Όραμα, το οποίο θα εγγυάται την σταθερότητα, την βεβαιότητα και την συνέχεια της επενδυτικής δέσμευσης σε βάθος χρόνου (που υπερβαίνει τις εναλλαγές των κυβερνήσεων).
      2. Να δημιουργήσει και να εφαρμόσει μιά βραχυπρόθεσμη, μεσοπρόθεσμη, μακροπρόθεσμη σε προγραμματισμό «Λευκής Βίβλου Άμυνας» που θα είναι η βάση για τις αμυντικές Αναγκες και προτεραιότητες της Χώρας, λαμβάνοντας επίσης υπ’ όψη την στρατηγική σημασία και τις ιδιαιτερότητες του κλάδου AΑΑ.
      3. Να καθορίσει ένα στρατηγικό όραμα της υποκείμενης βιομηχανικής αλυσίδας εφοδιασμού μέσω του προσδιορισμού της περιμετρου αναφοράς του κλάδου (σύμφωνα με κριτήρια προτεραιότητας και τεχνολογικής εξειδίκευσης σε στρατηγικούς βασικούς τομείς) και της πολιτικής που μπορεί να ενεργοποιηθεί με μια συστημική προσεγγιση (για παράδειγμα, πολιτικές για Ε&Α και καινοτομία, πολιτικές κατάρτισης, μέτρα στήριξης ΜΜΕ, δημιουργία των απαραίτητων υποδομών, μέσα οικονομικής στήριξης κ.λπ.).

ΠΡΟΤΑΣΗ 3. Υποστήριξη για τη Διεθνοποίηση του Τομέα ΑΑΑ Η εξαγωγή Αμυντικού εξοπλισμού υποφέρει από μια ασταθή τάση με την πάροδο του χρόνου που συνδέεται με σημαντικές εφάπαξ δεσμεύσεις, οι οποίες συχνά απαιτούν χρόνια λεπτών διαπραγματεύσεων και συνεχή δέσμευση, επίσης από την πολιτική πλευρά. Σε σχέση με την προμήθεια εξοπλισμού για την άμυνα, η σύναψη συμβάσεων από κυβέρνηση σε κυβέρνηση (G2G) είναι συχνή. Στην Ελλάδα μεχρι σήμερα, η εφαρμογή αυτού του μεσου (που έχει ήδη εγκριθεί στις Ηνωμενες Πολιτείες, στο Ηνωμενο Βασίλειο και στη Γαλλία) είναι περιορισμενη, επειδή οι ισχύοντες κανονισμοί περιορίζουν τη συμμετοχή του κράτους ή του Υπουργείου Άμυνας σε απλή τεχνική/διοικητική υποστήριξη και δεν συνεπάγεται την άμεση εμπλοκή τους στις εμπορικές διαπραγματεύσεις. Για τον σκοπό αυτό, η Ελλάδα πρέπει:

1. 1. 1. Να αναθεωρήσει τούς ισχύοντες κανονισμούς σχετικά με μελλοντικές ξένες πωλήσεις ελληνικών συστημάτων άμυνας και ασφάλειας, προκειμένου να συμπεριλάβει τη δυνατότητα το κράτος ή νόμιμος εκπροςωπος του να ενεργεί ως εγγυητής και μεσολαβητής των συναλλαγών. Επί πλέον, η δημιουργία μιας πολιτικής «ελέγχου» στα ανώτατα επίπεδα (για παράδειγμα, η Προεδρία της Κυβέρνησης που θα έχει την ευθύνη να υπογράψει τη συμφωνία, πιθανώς υποστηριζόμενη από μία τεχνική οντότητα.
      2. Να προσδιορίσει – επίσης υπό το φως των εμπειριών αναφοράς του εξωτερικού – μια οντότητα (προϋπάρχουσα ή προς ίδρυση, επίσης σε δημόσια/ιδιωτική μορφή) υπεύθυνη για τις δραστηριότητες διαπραγμάτευσης και πωλήσεων σε τρίτες χώρες προϊόντων στρατιωτικού εξοπλισμού από την εθνική βιομηχανία που ενεργεί ως εγγυητής και ενδιάμεσος για λογαριασμό των αγοραστών χωρών.
      3. Να καθορίσει τις βιώσιμες επιλογές για την διαμόρφωση της τυπολογίας των συμβάσεων G2G σύμφωνα με τις ευκαιρίες της αγοράς, παρέχοντας μια μετάβαση για τον καθορισμό της πλήρους συμβατότητας με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, για παράδειγμα, σε θέματα κρατικής βοήθειας, και τις επιπτώσεις των κυρώσεων και τον καθορισμό των ευθυνών (σε περίπτωση καθυστερήσεων και εφαρμογή κυρώσεων).

ΠΡΟΤΑΣΗ 4. Προσδιορισμός και Στρατηγική Διαχείριση των Τομέων Προτεραιότητας Τεχνολογικής Εμπειρογνωμοσύνης για ΑΑΑ Μεχρι σήμερα η διαδικασία προσδιορισμού των προτεραιοτήτων εστίασης της ελληνικής Άμυνας είναι ακόμη σε εξέλιξη λόγω της ασταθούς κατάστασης στην ευρύτερη περιοχή και της αλλαγής προσεγγισης στο ΝΑΤΟ, βασισμενη στις Επιχειρήσεις Πολυτομέων (Multi-Domain Operations), με επίσημο προσδιορισμό των βασικών τομέων στρατηγικής τεχνογνωσίας που επιτρέπουν την τεχνολογική υπεροχή και εγγυώνται την αυτόνομη ικανότητα να διεξάγει την δική της περισσότερο αποτελεσματική εξωτερική πολιτική. Για τον σκοπό αυτό, η Ελλάδα πρέπει:

1. 1. 1. Να προσδιορίσει τους κυρίαρχους και συνεργατικούς τομείς εμπειρογνωμοσύνης – και τις σχετικές τεχνολογίες – που μπορούν να επιτρέψουν στην Ελλάδα να διατηρήσει και να ενισχύσει την δική της θέση σε πολλούς επιχειρησιακούς τομείς (εδάφους, αέρα, διαστημικό, ναυτικό και κυβερνοχώρο) σύμφωνα με καθοδηγητικά κριτήρια διαλειτουργικότητας, τεχνολογικής έντασης, διπλής εφαρμογής και βιωσιμότητας (επίσης οικονομική/βιομηχανική) μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα.
      2. Να δημιουργήσει μια συμμετοχική διαδικασία που θα προωθεί τον διάλογο μεταξύ της Προεδρίας της Κυβέρνησης, των Υπουργείων Άμυνας και Οικονομικής Ανάπτυξης, και των Ενόπλων Δυνάμεων και της προσφοράς (εθνικό βιομηχανικό σύστημα και ο επιστημονικός κόσμος) προκειμενου να εντοπιστούν και να αξιολογηθούν οι στρατηγικές, βιομηχανικές και τεχνολογικές δραστηριότητες.
      3. Να προωθήσει την εμπλοκή της σε ευρωπαϊκές συνεργασίες σχετικά με τεχνολογίες, στις οποίες η Ελλάδα μπορεί να συνεισφέρει με τα δικά της περιουσιακά στοιχεία και τομείς εμπειρογνωμοσύνης που είναι κοινοί παράγοντες μεταξύ των συμμαχικών χωρών, αξιοποιώντας επίσης τη συμμετοχή της Ελλάδος σε κοινα προγράμματα της PESCO, όσον αφορά στους τεχνολογικούς τομείς που προβλέπει το νέο Πρόγραμμα Πλαίσιο Horizon Europe 2021-2027 και σχετικά με άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα που μπορούν να έχουν άμεσο αντίκτυπο στις επενδύσεις του τομέα AΑΑ (για παράδειγμα, Ευρωπαϊκό Διαστημικό Πρόγραμμα, Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, Πρόγραμμα Ψηφιακής Ευρώπης και Διευκόλυνση Συνδέοντας την Ευρώπη).

ΠΡΟΤΑΣΗ 5. Υιοθέτηση Προσέγγισης «Υπηρεσίας–Προμήθειας» στον Τομέα ΑΑΑ  Στην προμήθεια εξοπλισμού και συστημάτων της βιομηχανίας ΑΑΑ, βρίσκεται σε εξέλιξη ένας μετασχηματισμός στην παροχή πόρων για την βελτιστοποίηση του κόστους και της ποιότητας με την υιοθέτηση μακροπρόθεσμων συμβάσεων που βασίζονται στην απόδοση που επιτρέπουν στους δημόσιους οργανισμούς να αυξάνουν την αποτελεσματικότητα και να μειώνουν το κόστος (με μεγαλύτερη ετοιμότητα και διαθεσιμότητα συστημάτων και μεγαλύτερη εστίαση στις Λειτουργίες) και στους παίκτες ΑΑΑ σταθερότητα στην ροή των εσόδων σε συγκεκριμενες υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα. Λαμβάνοντας υπ’ όψη την ελληνική Άμυνα, ο τρέχων αντίκτυπος των κανονισμών εξακολουθεί να μην παρέχει πλήρη προσφυγή σε αυτό το είδος συμβάσεων: υπάρχουν μόνο λίγα είδη συμβάσεων υλικοτεχνικής υποστήριξης (μαζί με τη σύμβαση αγοράς) που υπερβαίνουν τα 3 έως 5 χρόνια. Για το σκοπό αυτό, για να ευθυγραμμιστεί με τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές (όπως Ηνωμενες Πολιτείες, Ηνωμενο Βασίλειο, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία κ.λπ.), η Ελλάδα πρέπει:

1. 1. 1. Να προσαρμόσει το ρυθμιστικό και διοικητικό πλαίσιο για να εισαγάγει την λογική της «παροχής στρατιωτικής ικανότητας» στις αμυντικές προμήθειες του τομέα AΑΑ.
      2. Να προωθήσει την εξέλιξη της προσφοράς από ένα μεμονωμενο προϊόν/υπηρεσία σε ένα «χαρτοφυλάκιο» ολοκληρωμένων εξειδικευμένων υπηρεσιών ικανών να διατηρήσουν την λειτουργικότητα του εξοπλισμού με αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής: ανάντη (δραστηριότητες για εκπαίδευση προσωπικού, τεχνική/μηχανική υποστήριξη, συνοδεία κατά τις φάσεις προσομοίωσης/δοκιμών κ.λπ.) και κατάντη (συντήρηση, τεχνολογική αναβάθμιση ή επισκευή εξοπλισμού κ.λπ.).

ΠΡΟΤΑΣΗ 6. Ένταξη και Συγκέντρωση Εμπειρογνωμοσύνης και Δημιουργία Κρίσιμης Μάζας για την Ελληνική Εφοδιαστική Αλυσίδα ΑΑΑ και σχετικός συντονισμός: Σε ένα πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από παραγωγούς/συναρμολογητές που «συντομεύουν» την αλυσίδα εφοδιασμού και από την εμφάνιση νέων παρόχων παγκόσμιας κλίμακας, η Ελλάδα πρέπει να αντιμετωπίσει τον τομέα AΑΑ που σχηματίζεται από μια πλειάδα ΜΜΕ και δημιουργεί έναν κατακερματισμό των τεχνολογικών/βιομηχανικών τομέων εμπειρογνωμοσύνης σε πολυάριθμες περιοχές παραγωγής που εδρεύουν σε συγκεκριμενες περιοχές της χώρας. Η τρέχουσα κατάσταση εμποδίζει την υιοθέτηση μιας «συστημικής προσεγγισης» σε εθνικό επίπεδο και την επίτευξη της κρίσιμης μάζας που απαιτείται για την ενίσχυση των ικανοτήτων των εταιρειών της να αναπτυχθούν και να είναι ανταγωνιστικές. Είναι απαραίτητη η δημιουργία Τεχνολογικων Βιομηχανικών Συστάδων (Technology Clusters), αποτελουμενων από ΜΜΕ και Πανεπιστημιακά και Ιδιωτικά ερευνητικά κέντρα στον Τομέα ΑΑΑ σε ολόκληρη την Επικράτεια σε συνεργασία με τα μεγάλα Βιομηχανικά Κέντρα ΑΑΑ. Για τον σκοπό αυτό, η Ελλάδα πρέπει:

1. 1. 1. Να υποστηρίξει τις ΑΑΑ ΜΜΕ να συνεργάζονται περισσότερο με τις πιο μεγάλες εταιρείες μέσω της συγκέντρωσης διαδικασιών με ad hoc μεσα που προσανατολίζονται στην επίτευξη της κρίσιμης μάζας που είναι απαραίτητη για να γίνουν κύριοι προμηθευτές, αν όχι αληθινοί και κατάλληλοι εταίροι στην αναληψη τών ρίσκων εντός της εφοδιαστικής αλυσίδας σε σχέση με διεθνή έργα (που διαχειρίζονται εταιρείες άλλων κρατών μελών ή ευρωπαϊκές κοινοπραξίες).
      2. Να προωθήσει την αλληλεπίδραση και ανταλλαγή εμπειρογνωμοσύνης μεταξύ των διαφόρων βιομηχανικών περιοχών της επικράτειας, αξιοποιώντας τα σημερινα σημεία επαφής μεταξύ πολλών από αυτές (για παράδειγμα, ICT, μηχανοτρονική, αυτοκινητοβιομηχανία, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας): είναι δυνατό να παρασχεθεί μια συγκεκριμενη εσωτερική λειτουργία στίς μεμονωμενες περιοχές που λειτουργεί ως σημείο επαφής και ως μεσο για την προώθηση της μεταφοράς τεχνολογίας και εμπειρογνωμοσύνης μεταξύ των περιοχών.
      3. Να προωθήσει μεγαλύτερης ικανότητας συντονισμό μεταξύ των φορέων εκμετάλλευσης της εφοδιαστικής αλυσίδας ΑΑΑ, ενισχύοντας επίσης την εξειδίκευση μεταξύ διαφορετικών τομέων τεχνολογίας/προϊόντων/εφαρμογών στο πνεύμα του “επιχειρείν ως ομάδα”, προκειμενου να αποδοθεί μεγαλύτερη δύναμη στη Χώρα για να έχει θέση όχι μόνο στήν τοπική, αλλά στην διεθνή αγορά με ολοκληρωμενη προσφορά προϊόντων και υπηρεσιών σε διάφορους τομείς της ΑΑΑ.

ΠΡΟΤΑΣΗ 7. Ανοιχτή Καινοτομία και Επιχειρηματικό Κεφάλαιο ως Μέσα για την Τόνωση της Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Υποστήριξης των Επενδύσεων: Η τροποποίηση του παραδοσιακού τρόπου συνεργασίας όσον αφορά στην έρευνα και την καινοτομία και τους σχετικούς τρόπους χρηματοδότησης αντιπροσωπεύει μια ευκαιρία και μια μεγάλη πρόκληση για τον ελληνικό τομέα AΑΑ, ο οποίος είναι ιστορικά επιρρεπής να διεξάγει ερευνητική δραστηριότητα εσωτερικά και χρειάζεται να ξεπεράσει κάποιες αντιστάσεις, όπως μια αλλαγή στην οργανωτική κουλτούρα και την χρηματοδότηση μεγαλύτερων επενδύσεων προς αυτή την κατεύθυνση. Για τον σκοπό αυτό, η Ελλάδα πρέπει:

1. 1. 1. Να υποστηρίξει την διάδοση ενός μοντέλου Ανοιχτής Καινοτομίας, διευκολύνοντας έτσι τον διάλογο, την εξέλιξη και την αναπτυξη που μπορούν να μοιράζονται τα διάφορα μέρη και φορείς στο οικοσύστημα της καινοτομίας, της βιομηχανίας, των περιοχών (για παράδειγμα, δημιουργία μιας πλατφόρμας Ανοιχτής Καινοτομίας που να βασίζεται σε συμπράξεις δημόσιου/ιδιωτικού τομέα για την AΑΑ τομέα που είναι σε θέση να παρακολουθεί την ζήτηση για καινοτομία που προέρχεται από τους μεγάλους βιομηχανικούς φορείς και να τήν θέτει σε άμεση σύνδεση με την παροχή καινοτόμων λύσεων που προέρχονται από εταιρείες μεγάλης κλίμακας, ΜΜΕ, start-ups και spin-offs).
      2. Να καθορίσει ένα μοντέλο διακυβέρνησης για την έρευνα και την καινοτομία που θα ξεπερνα τον κατακερματισμό των εμπλεκομενων παραγόντων, των ρόλων και των οργάνων, με έναν μόνο κυβερνητικό “άξονα περιστροφής” που θα είναι υπεύθυνος για την ακριβή «χαρτογράφηση» της καινοτομίας που παράγεται σε περιφερειακό επίπεδο στην Ελλάδα (που αγνοειται ή είναι λιγότερο γνωστή), την προώθηση μιας πορείας ορθολογισμού τών περιοχών, πόλων καινοτομίας και επιχειρήσεων (προσανατολισμενη προς μια μεγαλύτερη «κρίσιμη μάζα» πόρων και εμπειρογνωμοσύνης) και προσδιορισμό του μεγάλου ερευνητικού έργου για τη χώρα σχετικά με το τεχνολογικό πεδίο με υψηλές δυνατότητες (για παράδειγμα, εφαρμογές κβαντικών τεχνολογιών και κυβερνοασφάλεια για την άμυνα υποδομών ζωτικής σημασίας).
      3. Να αυξήσει την κρίσιμη μάζα των δημόσιων και ιδιωτικών πόρων που αφιερώνονται στην έρευνα και την καινοτομία σε ορισμενους τομείς υψηλών δυνατοτήτων, υποστηρίζοντας πρώτα και κυρίως την αναπτυξη μιας σταθερής αγοράς επιχειρηματικών κεφαλαίων (με την δημιουργία ενός δημόσιου-ιδιωτικού ταμείου επιχειρηματικών κεφαλαίων αφιερωμενο στον τομέα AΑΑ που μπορεί να προωθήσει μια πολιτισμική αλλαγή ή νοοτροπίας εντός των εταιρειών).

ΠΡΟΤΑΣΗ 8. Προσέλκυση Ταλέντων και Δημιουργία Νέων Δεξιοτήτων για τον Κλάδο ΑΑΑ Ο τομέας ΑΑΑ μπορεί να αποτελέσει το κύριο σημείο αναφοράς για εκπαίδευση σε τομείς εξειδίκευσης που σχετίζονται με τη νέα αγορά εργασίας, χάρη στην καινοτομία προϊόντων και το εργατικό δυναμικό υψηλής εξειδίκευσης, το οποίο προσελκύει: στην περίπτωση αυτή την ικανότητα των επιχειρήσεων AΑΑ να γίνουν η αιχμή του δόρατος ενός μοντέλου εκπαίδευσης στους τομείς εξειδίκευσης για τήν Βιομηχανία 4.0 (Ιndustry 4.0) εξαρτάται στενα από την σχέση που θα μπορέσουν να δημιουργήσουν οι εταιρείες με τα εθνικά Πανεπιστημιακά Ιδρύματα. Γι’αυτό τον σκοπό, η Ελλάδα πρέπει:

1. 1. 1. Να ενισχύσει τηv προσφορά εξειδικευμενης κατάρτισης για τον κλάδο ΑΑΑ, ενσωματώνοντάς την με τις ειδικές αναπτυξιακές αναγκες των εταιρειών του κλάδου μέσω της σύστασης ομάδας εργασίας που προσανατολίζεται στην εφαρμογή ενός συστήματος κατάρτισης ενσωματωμενο σε τρεις βασικούς άξονες (πόλους πανεπιστημίων, μεγάλες επιχειρήσεις και ΜΜΕ), προκειμενου να γίνει μεγαλύτερη η προσφορά, ενημερωμενη σε πανεπιστημιακό και μεταπανεπιστημιακό επίπεδο σε σχέση με τις ειδικές ανάγκες του κλάδου (καθορισμός προγραμμάτων σπουδών και διδασκαλία οριζόντιων τομέων εμπειρογνωμοσύνης, όπως η κυβερνοασφάλεια και ITC).
      2. Να χρησιμοποιήσει τα Κέντρα Ικανότητας Βιομηχανίας 4.0 (Competence Centers Industry 4.0) ως «ανοικτά εργαστήρια», στα οποία οι εταιρείες του κλάδου ΑΑ μπορούν να συνομιλούν με φοιτητές και ερευνητές σχετικά με τις ευκαιρίες που προσφέρει ο κλάδος και τις πιο σχετικές τεχνολογικές και μετασχηματιστικές τάσεις στη λογική διπλής χρήσης.
      3. Να ξεκινήσει μια στρατηγική επικοινωνίας σχετικά με τους παράγοντες ελκυστικότητας του ελληνικού τομέα AΑΑ για την προσελκυση των καλύτερων ταλέντων (στην Ελλάδα και από το εξωτερικό).

ΠΡΟΤΑΣΗ 9. Αύξηση της Ευαισθητοποίησης της Χώρας σε Θέματα Κυβερνοασφάλειας: Οι επενδύσεις στην κυβερνοασφάλεια αποτελούν θέμα προτεραιότητας των κύριων οικονομιών του κόσμου, που χρησιμοποιούνται για την υπεράσπιση κρίσιμων υποδομών και την ασφάλεια εταιρειών, κυβερνήσεων και μεμονωμενων πολιτών από νέες αναδυόμενες απειλές με τον ορισμό συγκεκριμενων στρατηγικών και συνεργασιών για την αντιμετώπιση και μετριασμό των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο. Γι’ αυτό τον σκοπό, η Ελλάδα πρέπει:

1. 1. 1. Να προωθήσει την διάδοση της κουλτούρας της ασφάλειας των πληροφοριών, προκειμενου να δημιουργηθεί μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους (επίσης οικονομικούς) που συνδέονται με τις κυβερνοεπιθέσεις στο βιομηχανικό σύστημα και στο δημόσιο τομέα.
      2. Να αξιοποιήσει και να ενθαρρύνει τις διεθνείς συνεργασίες σε διπλό επίπεδο (συνεργασία πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων διεθνούς σημασίας στον τομέα της κυβερνοασφάλειας και συνεργασίες μεταξύ ελληνικών και ξένων εταιρειών για την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και τεχνολογιών).
      3. Να πραγματοποιήσει μια σειρά παρεμβάσεων με στόχο την διασφάλιση της πλήρους λειτουργικότητας των ειδικών εθνικών δομών και την ενίσχυση της τεχνογνωσίας που απαιτείται για την έγκαιρη δράση στον τομέα της κυβερνοασφάλειας.
      4. Να συμπεριλάβει τις επενδύσεις στην ασφάλεια για την άμυνα στον κυβερνοχώρο στα σημερινα επίπεδα άνω τού 2% του ΑΕΠ στο ΝΑΤΟ που η Χώρα έχει δεσμευτεί να ξοδεύει για αμυντικές δαπάνες, προκειμενου να τονωθεί η δημιουργία μεγαλύτερης τεχνογνωσίας.
      5. Να αυξήσει τις επενδύσεις για την ενίσχυση τών μέσων και των οργανωτικών πόρων για την προστασία στον κυβερνοχώρο και την ασφάλεια των των πληροφοριών.